معناشناسی تاریخی و توصیفی «شُعُوب» در قرآن کریم
نویسندگان
چکیده مقاله:
زبان و به دنبال آن واژگان، ریشه در فرهنگها، سنتها و نظام خاص زندگی در هر جامعهای دارد و متأثّر از جهانبینی دربرگیرندۀ آن است. بسیاری از واژگان قرآنی نیز پس از گذر از جهانبینی جاهلی و ورود به جهانبینی قرآنی، عناصر معناشناختی تازهای پیدا کردند و در دورۀ پس از قرآن نیز با عنایت به گذر زمان، دچار تحوّل معنایی متناسب با حاکمیت فکری دورۀ خویش شدند. شناخت روند تحوّلات معنایی آن دسته از واژگان قرآنی که بعدها در پیدایش نهضتها و جریانهای فکری، فرهنگی و اجتماعی همانند «شعوبیه» استناد شده، بسیار مهم و ضروری است. ازجملة این واژگان، واژة قرآنی «شعوب» است؛ واژهای که نهضت شعوبیه بعدها با استناد به آن در سوره حجرات، آیه 13، تأثیر فراوانی بر اوضاع فرهنگی، اجتماعی دوره عباسی و پس از آن به جای گذاشت. پژوهش حاضر با استناد به اشعار جاهلی، قرآن کریم، واژهنامهها، تفاسیر و برخی دیگر از منابع متکلمان بهمنظور آسیبشناسی جریان «شعوبیه»، واژه «شعوب» را براساس معناشناسی تاریخی و توصیفی، تحلیل و تحول معنایی آن را از دورة جاهلی تا قرن پنجم هجریقمری در دورة اسلامی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که شکل مفرد این واژه، یعنی «شعب» مفاهیم «شکاف، جدایی، پراکندگی ...» و شکل جمع آن «شعوب»، مفاهیم «گروههای پراکنده، بسیار دورکننده = مرگ» را در دورة جاهلی و در قرآن کریم نیز مفهوم متضاد «گروههای پراکنده» را دارد و در قرنهای بعدی نیز با عنایت به جریانهای سیاسیِ متکی بر نژادپرستی و متأثرشدن از اندیشههای کلامی در مفهوم ملل غیرعرب بهویژه موالی و ایرانیان بهکار میرود.
منابع مشابه
معناشناسی تاریخی و توصیفی «فردوس» در قرآن کریم
چکیده واژه فردوس که تنها 2 بار در قرآن کریم آمده است، در طول تاریخ، سیر و تطور معنوی و همچنین انتقال جغرافیایی و زبانی پیچیدهای داشته است؛ تا حدی که لغت شناسان نتوانستهاند به نظریهای واحد درباره آن برسند. در این نوشتار به معناشناسی این واژه، قبل، همزمان و بعد از نزول قرآن کریم پرداخته و با کاوش در سیر تحول معنایی آن در طول تاریخ و بررسی موارد تکرار شده آن در قرآن کریم، به بررسی لغات قریب ال...
متن کاملمعناشناسی تاریخی و توصیفی «عَدْن» در قرآن کریم
واژه «عَدْن» در قرآن واژهای دخیل است. اعراب جاهلی پیش از نزول قرآن با کاربرد این واژه به معنای سرزمینی که بهشت اولیهٔ حضرت آدم در آن قرار داشته و در کتب عهد عتیق و تلمود و به تبع آن تعالیم یهودی و مسیحی بهکاررفته است، آشنا بودهاند. این واژه در قرآن تطوّر معنایی پیدا کرده و برای بهشت اخروی بهکاررفته است. احتمال استعمال فعلی و مصدری این واژه پیش از نزول قرآن مورد تردید است. تعبیر «جنّات عَدْن» در قر...
متن کاملمعناشناسی تاریخی و توصیفی «عَدْن» در قرآن کریم
واژه «عَدْن» در قرآن واژه ای دخیل است. اعراب جاهلی پیش از نزول قرآن با کاربرد این واژه به معنای سرزمینی که بهشت اولیهٔ حضرت آدم در آن قرار داشته و در کتب عهد عتیق و تلمود و به تبع آن تعالیم یهودی و مسیحی به کاررفته است، آشنا بوده اند. این واژه در قرآن تطوّر معنایی پیدا کرده و برای بهشت اخروی به کاررفته است. احتمال استعمال فعلی و مصدری این واژه پیش از نزول قرآن مورد تردید است. تعبیر «جنّات عَدْن» در قر...
متن کاملمعناشناسی توصیفی واژه"عزم"در قرآن کریم
عزم از واژگان کلیدی قرآن کریم است.میزان اثرگذاری "عزمِ قرآنی" بر سرنوشت انسان،آن را به یک واژه اساسی تبدیل کرده است.پژوهش حاضر، واژه "عزم" را از نگاه معناشناسی ساختگرا و براساس روابط همنشینی و جانشینی بررسی میکند.با توجه به آیات "عزم"، دو واژه "امر" و "صبر" پربسامدترین همنشین "عزم" است. واژگان "توکل"، "طلاق"، "عقده النکاح"، "شاورهم"، "عهدنا"و "نسیان" دیگر همنشینهای عزم است که هر کدام فقط...
متن کاملمعناشناسی توصیفی قول سدید در قرآن کریم
ترکیب واژگانی «قول سدید» از نظر معنا و مفهوم یکی از واژههای مهم قرآنی است که تاکنون با رویکرد معناشناختی بررسی نشده است. از طرفی هر گاه واژة سدید با واژة قول در کنار یکدیگر به کار رفته است، به واژة قول سرایت کرده و «قول سدید» را به معنای قولی محکم و بدون خدشه و شک، تبدیل میکند. ترکیب «قول سدید» در قرآن کریم از دایرة تنوع گسترده معنایی از قبیل قول معرو...
متن کاملمعناشناسی تاریخی و توصیفی واژه قرب در قرآن کریم
چکیده واژه قرب دارای مشتقات، وجوه معنایی و واژگان هم حوزه مختلفی در دوره جاهلی و قرآنی است. معنای وضعی و اولیه قرب مفهومی مانند تهیگاه آدمی یا قراب و غلاف شمشیر بوده است. اولین سئوال این است که این واژه چه تطورات معنایی یافته و چه وجوه معنایی دارد؟ این سئوال با بررسی این واژه در دوره های جاهلی و قرآنی پاسخ داده می شود. یکی از واژه های مهم و قابل بررسی واژه قربی است این واژه در آیه 23سوره شوری ...
منابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 6 شماره 2
صفحات 67- 78
تاریخ انتشار 2018-04-11
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023